Dorëzohet kërkesa për vlerësimin e kushtetutshmërisë së aktgjykimit të Gjykatës Supreme të Kosovës për hidrocentralet e Deçanit

Qendra për Raste Gjyqësore Strategjike (CSL), platformë e themeluar nga Grupi për Studime Juridike dhe Politike (GLPS), OJQ “Pishtarët” dhe tre qytetarë të Deçanit – Faton Selmanaj, Muharrem Lulaj dhe Xhavit Kuçi – sot, datë 17 korrik 2024, kanë parashtruar në Gjykatën Kushtetuese kërkesën për vlerësimin e kushtetutshmërisë së aktgjykimit të Gjykatës Supreme të Kosovës (ARJ. Nr. 212/2023, i datës 5 mars 2024).

Si palë pretendojmë që ky Aktgjykim që i ka vlerësuar të ligjshme procedurat dhe vendimet për lejet ujore dhe mjedisore për Hidrocentralet “Belaja”, “Deçani” dhe “Lumbardhi II”, është marrë në shkelje të dispozitave kushtetuese, në interpretim të gabuar të dispozitave ligjore dhe në kundërshtim me gjendjen faktike.

Pas shfrytëzimit të të gjitha mjeteve juridike në procedurë administrative dhe në gjykatat e rregullta kundër vendimeve për Hidrocentralet e Deçanit, si palë i jemi drejtuar Gjykatës Kushtetuese që të konstatoj se Aktgjykimi i Supremes është marrë në kundërshtim me nenet 31, 32, 52 dhe 54 të Kushtetutës së Republikës së Kosovës.

Kundërshtimi i lejeve përkatëse ujore dhe mjedisore në rastin e njohur si “Rasti i hidrocentraleve të Deçanit,” nuk motivohet nga pikëpamje ideologjike dhe nuk shpërfaqë qëndrim kundër ndërtimit të hidrocentraleve nga kompani private, të huaja apo vendore. Për më tepër, kur bëhet fjalë për energji të ripërtëritshme.

Por, si OJQ që angazhohemi për mbrojtjen e interesit publik, nuk mund të qëndrojmë indiferent ndaj betejës ligjore të inicuar nga disa banorë të Komunës së Deçanit, për të mos lejuar dëmet mjedisore nga ndërtimi dhe funksionimi i hidrocentraleve që operojnë me leje të marra në kundërshtim me ligjin. Pra, kundërshtimi ynë mbështetet në faktin se lejet ujore dhe mjedisore janë lëshuar në kundërshtim me ligjin dhe se është shpërfillur tërësisht dëmi i pariparueshëm mjedisor.

Konkretisht, Gjykata e Apelit dhe Gjykata Supreme kanë bërë interpretime qartazi të gabuar të neneve 72 dhe 78 të Ligjit për Ujërat. Sikundër që këto gjykata kanë shpërfillur tërësisht faktin se dëmet e dukshme mjedisore në këtë rast janë konstatuar edhe nga vet komisioni gjegjës i MMPHI. Por, kjo e fundit nuk ka ndërmarrë asnjë veprim për të adresuar gjetjet e komisionit të vet. Ndërsa Gjykata Supreme, në mënyrë krejtësisht arbitrare, ka arsyetuar se nuk ka tagër të veprojë kundrejt mosveprimit të MMMPHI për të ndaluar një dëm mjedisor, të konstatuar nga vet MMPHI.

Për këto arsye, ne kemi paraqitur kërkesë në Gjykatën Kushtetuese, me të cilin kemi kontestuar kushtetutshmërinë e Aktgjykimit të Gjykatës Supreme, ARJ. Nr. 212/2023, të datës 5 mars 2024. Në kërkesë kemi paraqitur fakte dhe argumente bindëse se Aktgjykimi i Gjykatës Supreme është marrë me shkelje të neneve kushtetuese në vijim:

– Neni 32:  E drejta për gjykim të drejtë dhe të paanshëm

– Neni 32 i ndërlidhur me nenin 54:  E drejta për mjete juridike në ndërlidhje më mbrojtjen gjyqësore të të drejtave

– Neni 52: Përgjegjësia për mjedisin jetësor

Jemi me shpresë se Gjykata Kushtetuese do ti trajtojë me seriozitet dhe profesionalizëm argumentet tona që shpërfaqin shkeljet kushtetuese në Aktgjykimin e Gjykatës Supreme, ARJ. Nr. 212/2023, të datës 5 mars 2024, të kthejë çështjen në rivendosje në Gjykatën e Apelit dhe të urdhërojë këtë gjykatë që të vendosë rastin në pajtim me këtë Aktgjykim të Gjykatës Kushtetuese.

Me respekt,

Qendra për Raste Gjyqësore Strategjike

Qendra për Raste Gjyqësore Strategjike ka marrë aktgjykim për aprovimin në tërësi si të bazuar padinë në rastin e hidrocentraleve në Deçan

Qendra për Raste Gjyqësore Strategjike ka kënaqësinë t’ju njofotjë se Gjykata Themelore në Prishtinë ka marrë aktgjykim për aprovimin në tërësi si të bazuar padinë në rastin e hidrocentraleve në Deçan kundër Ministrisë së Mjedisit, Planifikimit Hapësinor dhe Infrastrukturës (MMPHI), si dhe Zyrës së Rregullatorit për Energji (ZRRE). Me këtë Aktgjykim janë anuluar nëntë (9) vendimet e kundërshtuara përmes padisë të lëshuara nga dy të paditurat, MMPHI dhe ZRRE.

Pas një pune tre vjeçare para gjykatës, drejtësia fitoi dhe u vërtetua që pretendimet janë të bazuara në tërësi të palës paditëse z. Selmanaj dhe të tjerët, si dhe të palës ndërhyrëse, Grupi për Studime Juridike dhe Politike përmes Qendrës për Raste Gjyqësore Strategjike dhe të tjerët.

Gjykata gjeti se MMPHI ka zbatuar gabimisht të drejtën materiale duke zbatuar nenin 71 të Ligjit për Ujërat e Kosovës dhe kështu në mënyrë të paligjshme ka lëshuar Lejet Ujore për prodhimin e energjisë elektrike dhe po ashtu gjeti se MMPHI nuk ka arritur të dëshmojë se pala e interesit – Kelkos Energy Sh.p.k ka zbatuar masën e duhur për rehabilitim ashtu siç përcaktohet me Ligjin për Mbrojtjen e Mjedisit. Gjithashtu, Gjykata vërtetoi se lejet mjedisore janë dhënë në kundërshtim me Ligjin për Mbrojtjen e Mjedisit për arsye se nuk janë zbatuar dispozitat, të cilat do të mundësonin rehabilitimin e mjedisit rreth së cilit janë ndërtuar hidrocentralet. Në arsyetimin e Aktgjykimit të Gjykatës, u theksua se “Gjykata i fali besimin e plotë Raportit të Grupit Punues për shqyrtimin e procedurave administrative të zbatuara për hidrocentralet dhe ndikimin e tyre në ujëra dhe mjedis të 30 qershorit 2021”, ku konstatohet se eksploatimi i zhavorrit dhe rërës në lokacionin “Zalli i Rupës” është bërë në kundërshtim me ligjin.

Me këtë Aktgjykim Gjykata detyroi të paditurën – MMPHI që të krijojë mekanizma ad-hoc për të identifikuar, raportuar dhe sanuar të gjitha dëmet mjedisore të shkaktuara nga pala e interesit, dëme të cilat janë provuar para Gjykatës përmes dyzet e pesë (45) fotografive të dorëzura nga ana e paditësit dhe palës ndërhyrëse. Më tutje, Gjykata gjeti se edhe vendimet e të paditurës së dytë – ZRRE janë marrë me aplikim jo të drejtë të dispozitave ligjore dhe me këtë rast ka vendosur që t’i anulojë, si dhe duke theksuar se këto vendime bazohen tërësisht në akte të paligjshme.

Ky Aktgjykim i Gjykatës Themelore në Prishtinë është një fitore shumë e madhe për qytetarët e Deçanit. Gjykata vërtetoi se lejet dhe licencat e nxjerra për operimin e hidrocentraleve në Deçan janë të jashtëligjshme dhe të njëjtat kjo Gjykatë i anuloi.

Vendosja e ligjshmërisë në të drejtën mjedisore nuk është kërkesë e vetëm një paditësi, por mbi të gjitha mbrojtje e interesit të përgjithshëm. Prandaj, për raste të tilla Qendra bën thirrje që të gjithë qytetarët që konsiderojnë se ju është shkelur ndonjë e drejtë duke cënuar të drejtat mjedisore, të paraqesë rastin në Qendër në www.gravitasllc.site. Së bashku, ne do të luftojmë probleme kolektive nëpërmjet rasteve individuale!

Ju faleminderit!

Aktgjykimi i Gjykatës Supreme në Rastin e Hidrocentraleve në Deçan

KOMUNIKATË PËR MEDIA:

“Aktgjykimi i Gjykatës Supreme në Rastin e Hidrocentraleve në Deçan”

Të nderuar qytetarë të Republikës së Kosovës dhe përfaqësues te mediave,

Kemi kënaqësinë të ju njoftojmë se Gjykata Supreme e Kosovës ka rikthyer masën pezulluese mbi punën e Hidrocentraleve në Deçan.

Gjykata Supreme ka prishur Aktvendimin e Gjykatës së Apelit ku thuhej pa asnjë bazë, ndër të tjera, që ndalja e punës së hidrocentraleve ishte kundër interesit publik! Gjykata Supreme ka konstatuar se paditësit, zt. Selmanaj dhe banorët tjerë të Deçanit, kanë paraqitur prova bindëse se atyre do t’u shkaktohej dëm, se shtyrja e ekzekutimit të lejeve për Hidrocentralet në Deçan nuk ishte kundër interesit publik, dhe se kompanisë ndërtuese nuk do t’i shkaktohej ndonjë humbje të madhe. Grupi për Studime Juridike dhe Politike (GLPS) dhe Ojq ‘Pishtarët’ janë palë të interesuara në proces, dhe për të njëjtën çështje kanë dërguar gjithashtu padi përmes Qendrës për Raste Gjyqësore Strategjike.

Ky Aktgjykim i Gjykatës Supreme është një fitore shumë e madhe për qytetarët e Deçanit! Sepse do të thotë që hidrocentralet në Deçan nuk do të mund të operojnë më ligjshëm derisa gjykata të nxjerr një vendim përfundimtar për ligjshmërinë e lejeve.

Shkeljet ligjore në këtë rast kanë qenë të mëdha dhe të shumta! E të cilat në gusht të këtij viti janë konfirmuar edhe nga publikimi i Raportit të Grupit Punues për Hidrocentrale – i përbërë kryesisht nga zyrtarë të Ministrisë – e i cili ka dëshmuar që të gjitha lejet e lëshuara për hidrocentrale në Kosovë në dekadën e fundit janë të kundërligjshme!

REAGIM: Gjykata e Apelit dështon ta identifikojë dëmin që hidrocentralet e kundërligjshme i shkaktojnë Deçanit

Qendra për Raste Gjyqësore Strategjike (CSL), platformë e themeluar nga Grupi për Studime Juridike dhe Politike (GLPS), ju njofton se:
Gjykata e Apelit ka vendosur kundër Ambientit dhe Interesit të Qytetarëve në rastin e hidrocentraleve në Deçan
Qendra për Raste Gjyqësore Strategjike e konsideron skandaloze se si Gjykata e Apelit dështon ta identifikojë dëmin e qartë të pariparueshëm që hidrocentralet e kundërligjshme i shkaktojnë Deçanit, natyrës, banorëve paditës dhe të gjithë neve. Me një vendim të tillë, Gjykata e Apelit abuzon diskrecionin gjyqësor dhe mbështet kompanitë që dëmtojnë interesin publik, ato që shkatërrojnë ambientin në formë kriminale. Kështu, Gjykata e Apelit e ka vlerësuar më të rëndësishëm interesin financiar të Kelkos Energy Sh.p.k. se sa interesin e të gjithë qytetarëve të Kosovës. Me largimin e masës ndaj hidrocentraleve shkatërruese të natyrës në Deçan, Gjykata e Apelit ka dëmtuar rëndë besimin e qytetarëve në sistemin e drejtësisë në Kosovë dhe ka formuar dyshim të bazuar në paanshmërinë dhe pavarësinë e saj. Vendime të tilla e vënë edhe më shumë në pah nevojën urgjente për një veting të gjyqtarëve në Kosovë, ata të cilët po e humbin të ardhmen e këtij vendi, duke u shëndërruar në klientë të kompanive private me qasje keqpërdoruese ndaj ligjit.

Në kolegjin e përbërë nga Gjyqtarët Mehmet Ndrecaj, Delushe Halimi dhe Gani Avdiu, Gjykata e Apelit ka refuzuar kërkesën për pezullim të lejeve dhe licencave për hidrocentralet në Deçan, dhe kështu ka hequr masën e cila ua ndalonte operimin hidrocentraleve Deçani, Belaja dhe Lumbardhi II deri në një vendim përfundimtar të gjykatës. Gjykata e Apelit ka vlerësuar se tre banorët paditës të Deçanit nuk kanë dëshmuar se po u shkaktohet dëm i pariparueshëm, banorë të cilët tërë jetën kanë gëzuar bukurinë e Lumbardhit dhe natyrës përreth tij përpara se ajo të shkatërrohej për interesa private. Për më tepër, Gjykata e Apelit kishte konstatuar se shtyrja e ekzekutimit të lejeve do t’i shkaktonte dëm direkt të pariparueshëm Kelkos Energy Sh.p.k. “pasi që investimi për ndërtimin e [hidrocentralit] është i madh, dhe ky dëm në mënyrë indirekte do të ndikonte te një pjesë e banorëve (qytetarëve) të Deçanit që furnizohen me energji elektrike.” Madje si përfundim, Gjykata e Apelit kishte konstatuar në vendim se shtyrja e ekzekutimit të lejeve të hidrocentraleve në Deçan “do të ishte kundër interesit publik.”
Me anë të këtij vendimi Gjykata e Apelit dëmton natyrën dhe shkel të drejtat e qytetarëve, dhe minon drejtpërdrejt besimin e qytetarëve në institucionet e drejtësisë. Dhënia e lejeve për hidrocentrale në kundërshtim me ligjin duhet menjëherë të ndalohet dhe të ndëshkohet nga gjyqësori, sepse një praktikë e tillë e rrezikshme mund të sjell dëme në natyrë që asnjëherë nuk mund të riparohen.
Interesi publik për të mbrojtur natyrën dhe të mirat e saj duhet vënë gjithmonë përpara interesave të ngushta politike e klienteliste. Ne ua kemi me borxh gjeneratave të reja që ta ruajmë ambientin dhe të kundërshtojmë kompanitë dhe institucionet publike që për interesa private po e shkatërrojnë atë.

Me respekt,
Qendra për Raste Gjyqësore Strategjike

Qendra për Raste Gjyqësore Strategjike dorëzon padi kundër lëshimit të lejeve për Hidrocentralin Deçani dhe Belaja

Qendra për Raste Gjyqësore Strategjike do të dërgojë padi për konflikt administrativ kundër këtyre dy institucioneve publike për lëshimin e lejeve mjedisore, lejeve ujore dhe licencave për Hidrocentralet HC Deçani dhe HC Belaja të ndërtuara dhe operuara nga Kelkos Energy Sh.p.k.

Kjo për arsye se CSL konsideron se procesi i lëshimit të vendimeve të lartpërmendura është karakterizuar me një numër të shkeljeve ligjore, të cilat përfshijnë por nuk limitohen në mungesën e mbajtjes së debatit publik dhe mungesën e përfshirjes së qytetarëve në vendimet për mjedisin ku jetojnë.

Me këtë padi synojmë të anulojmë ato vendime të cilat janë lëshuar në kundërshtim me ligjin si dhe të shtyjmë ekzekutimin e të gjitha këtyre vendimeve derisa gjykata të marrë një vendim përfundimtar për ligjshmërinë e tërë procesit.

Sipas Arbër Fetahut, lëshimi i këtyre lejeve ka qenë jotransparent. “Kelkos Energy” nuk e ka bërë rehabilitimin e ambientit ashtu siç e kërkon ligji dhe e ka degraduar mjedisin. Prandaj mbi këtë bazë ne kemi kërkuar nga gjykata anulimin e këtyre vendimeve për licenca, si dhe kemi kërkuar shtyrjen e ekzekutimit të këtyre vendimeve derisa gjykata të marrë një vendim përfundimtar në lidhje me ligjshmërinë e procesit”, ka deklaruar Fetahu.

Në bazë të provave të siguruara nga paditëset OJQ Pishtarët dhe Grupi për Studime Juridike dhe Politike, si dhe nga qytetaret e Deçanit, ne kemi gjetur se procesi i lëshimit të këtyre lejeve është karakterizuar me një numër të shkeljeve ligjore. Kështu, ne kemi gjetur se:

(1) gjatë procesit të lëshimit të lejeve, qytetarëve të Deçanit u është shkelur e drejta e tyre themelore e garantuar me Kushtetutë, u është mohuar e drejta për të marrë pjesë në vendimet që kanë të bëjnë me mjedisin ku jetojnë. Pra, zhvillimi i një projekti kaq të madh si ndërtimi i Kaskadës së Hidrocentraleve në Deçan, me pasoja shumë të rënda në jetën e qytetarëve që jetojnë aty, është mbajtur pa zhvilluar debat publik siç kërkohet nga ligji:

(2) Gjithashtu, ne kemi gjetur se procesi i lëshimit të këtyre lejeve ka qenë jo-transparent dhe se është vërtetuar gjendja e gabuar faktike gjatë lëshimit të vendimeve. Përkatësisht, nga provat që kemi siguruar, kompania Kelkos Energy Sh.p.k. nuk e ka bërë rehabilitimin e ambientit ashtu siç kërkohet nga ligji dhe ka degraduar mjedisin. Prandaj, mbi këtë bazë, ne kemi kërkuar nga gjykata Anulimin të gjitha këtyre vendimeve për leje dhe licenca, si dhe kemi kërkuar Shtyrjen e Ekzekutimit të këtyre vendimeve derisa gjykata të marrë një vendim përfundimtar në lidhje me ligjshmërinë e tërë procesit”.