Leja mjedisore dhe leja ujore për Hidrocentralin “Lepenci 3”

GLPS dhe OJQ Gjethi ushtrojnë padi kundër Ministrisë së Mjedisit, Planifikimit Hapësinor dhe Infrastrukturës (MMPHI)

Në vitin 2005, me nënshkrimin e Traktatit për Themelimin e Komunitetit të Energjisë (tutje: Traktati i Energjisë), Kosova kishte marrë për obligim që deri në vitin 2020, të prodhonte 25% të energjisë së saj të tërësishme nga burimet e ripërtërishme. Kjo gjë ishte konfirmuar edhe me Ligjin për Energjinë ku është përcaktuar se Qeveria miraton planin për arritjen e kësaj përqindje të energjisë së ripërtërishme. Por, me Udhëzimin Administrativ për caqet e energjisë nga burimet e ripërtërishme, ky cak ishte caktuar edhe më i lartë përkatësisht 29.89% e konsumit bruto të energjisë në Kosovë. Në përpjekje për të përmbushur obligimin nga Traktati i Energjisë, administrata e Republikës së Kosovës ka shkelur parimet ndërkombëtare dhe ligjet vendore, ndër to edhe të drejtat themelore të qytetarëve në vend duke lejuar (e në disa raste edhe ka inkurajuar) kompani private që të ndërtojnë hidrocentrale në kundërshtim me ligjin dhe në dëm të ambientit. Procedurat që i kanë paraprirë ndërtimit të këtyre hidrocentraleve në shumë lumenj të Kosovës, e sidomos ato në Komunën e Kaçanikut, kanë pasur një numër të shkeljeve në faza të ndryshme të procesit.

Në këtë komunë, më datë 5 qershor 2020, nga ana e Ministrisë së Mjedisit, Planifikimit Hapësinor dhe Infrastrukturës (MMPHI) ishte lëshuar Vendimi për Leje Ujore për ndërtimin e  Hidrocentralit “Lepenci 3”, kurse më 6 qershor 2020, ishte marrë edhe vendimi për lëshimin e Lejes Mjedisore për këtë hidrocentral.

Këto dy vendime të MMPHI-së janë kundërshtuar përmes padisë nga Qendra dhe OJQ Gjethi, të cilët më datë 30 dhjetor 2021, i janë drejtuar Gjykatës Themelore në Prishtinë – Departamenti për Çështje Administrative, duke kërkuar që të shtyhet ekzekutimi i vendimeve të MMPHI-së dhe që pas shqyrtimit gjyqësor të bëhet edhe anulimi i tërësishëm i tyre.

Pretendimet e Qendra dhe OJQ Gjethi janë se lëshimi i Lejes Ujore dhe Lejes Mjedisore për HC Lepenci 3, ka pasur së paku katër shkelje ligjore. Së pari, Procedura e Koncesionit nuk është zbatuar; së dyti, nuk ka pasur debat publik apo ka pasur mungesë të njoftimit adekuat të publikut për të; së treti, është bërë degradimi i natyrës e cila rrethon lumenjtë dhe përtej saj; së fundmi, banorëve të Kaçanikut u është mohuar e drejta për ujë të pijshëm dhe të ujitjes.

Së bashku më padinë, Qendra dhe OJQ Gjethi kanë dorëzuar edhe prova më të cilat vërtetohet: se leja mjedisore dhe leja ujore për Hidrocentralin “Lepenci 3” ishte lëshuar në kundërshtim me Ligjin për Mbrojtjen e Mjedisit dhe Ligjin për Ujërat e Kosovës; efekti negativ mbi planifikimin dhe ndërtimin e hidrocentraleve në pellgun e lumit Lepenc; mungesa e debatit publik; degradimi i zonës së lumit dhe pjesëve rreth tij; kundërshtimi i qytetarëve; kundërligjshmëria e lejes për operim; mungesa e rehabilitimit të natyrës dhe e mbikëqyrjes së operimit të hidrocentralit “Lepenci 3”; si dhe mos-zbatimi i Procedurës së Koncesionit.

Gjykata Themelore, më datë 14 janar 2022, aprovoi propozimin e Qendrës dhe OJQ Gjethi për shtyrjen e ekzekutimit të vendimeve të MMPHI-së për lejen mjedisore dhe lejen ujore për ndërtimin e Hidrocentralit “Lepenci 3”, deri në vendosjen meritore të çështjes. Gjykata ka vlerësuar se ekzekutimi i këtyre vendimeve do t’i sillte dëm natyrës, i cili vështirë do të riparohej dhe se shtyrja e tillë nuk është në kundërshtim me interesin publik e as nuk do t‘i sillte dëm të madh palës kundërshtare.

Më pas, MMPHI-ja dhe pala me interes juridik “Hidroenergji Sh.P.K Lepenci 3” përmes ankesave të dorëzuara në Gjykatën e Apelit më 21 janar 2022 dhe 1 shkurt 2022, kërkuan që të anulohet aktvendimi i Gjykatës Themelore me të cilin u vendos shtyrja e ekzekutimit të vendimeve të MMPHI-së për lejen mjedisore dhe lejen ujore për ndërtimin e Hidrocentralit “Lepenci 3”.

Pas shqyrtimit të ankesës, Gjykata e Apelit më 21 shkurt 2022, mori Aktvendim me të cilin aprovoi pretendimet e  MMPHI-së dhe palës më interes juridik, duke vendosur që ta anulojë vendimin e Gjykatës Themelore dhe ta kthejë në rivendosje këtë çështje.

Pas kthimit në rivendosje, Gjykata Themelore përmes aktvendimit të datës 1 mars 2021, kishte kërkuar nga Qendra dhe OJQ Gjethi të deklarohen rreth afatshmërisë së padisë së parashtruar më 30 dhjetor 2021.

Më 12 prill 2022, Gjykata Themelore sërish aprovoi propozimin e Qendra dhe OJQ Gjethi për shtyrjen e ekzekutimit të vendimeve për lejen mjedisore dhe lejen ujore për ndërtimin e Hidrocentralit “Lepenci 3”, deri në vendosjen meritore të çështjes. Gjykata ka vlerësuar se ekzekutimi i këtyre vendimeve do t’i sillte dëm natyrës, i cili vështirë do të riparohej dhe se shtyrja e tillë nuk është në kundërshtim me interesin publik e as nuk do t‘i sillte dëm të madh palës kundërshtare.

Më pas, MMPHI-ja dhe pala me interes juridik “Hidroenergji Sh.P.K Lepenci 3” përmes ankesave të dorëzuara në Gjykatën e Apelit më 20 prill 2022 dhe 27 prill 2022, kërkuan që të anulohet ky aktvendim i Gjykatës Themelore me të cilin u vendos shtyrja e ekzekutimit të vendimeve të MMPHI-së për lejen mjedisore dhe lejen ujore për ndërtimin e Hidrocentralit “Lepenci 3”.

Gjykata e Apelit refuzoi ankesat e dorëzuara nga MMPHI-ja dhe pala me interes juridik më 26 maj 2021, duke vërtetuar Aktvendimin e Gjykatës Themelore, më të cili u vendos që të pezullohen vendimet për lejen mjedisore dhe lejen ujore të Hidrocentralit “Lepenci 3”.

Çështja e shtyrjes së ekzekutimit të vendimit për lejen mjedisore dhe lejen ujore të Hidrocentralit “Lepenci 3” ishte adresuar edhe në Gjykatën Supreme, përmes kërkesës për rishqyrtim të jashtëzakonshëm të vendimit gjyqësor. Kjo kërkesë ishte parashtruar më datë 10 qershor 2022 nga pala me interes juridik “Hidroenergji Sh.P.K Lepenci 3”. Por, Gjykata Supreme me aktgjykimin e datës 19 korrik 2022, e refuzoi këtë kërkesë dhe la në fuqi vendimin e Gjykatës së Apelit dhe Gjykatës Themelore për këtë çështje.

Pas këtij vendimi, pala me interes juridik “Hidroenergji Sh.P.K Lepenci 3” i është drejtuar edhe Gjykatës Kushtetuese më 20 shtator 2022. Pala i ka kërkuar kësaj gjykate që të vendosë masë të përkohshme, t’i shpallë të pavlefshme vendimet e gjykatave të rregullta lidhur me shtyrjen e ekzekutimit të vendimeve për leje ujore dhe leje mjedisore, si dhe të kthejë për rishqyrtim vendimin e Gjykatës Themelore të datës 12 prill 2022.

Qendra dhe OJQ Gjethi më datë 20 dhjetor 2022, dorëzuan në Gjykatën Kushtetuese përgjigjen në njoftimin për regjistrimin e kërkesës së iniciuar nga pala me interes juridik. Në këtë përgjigje, Paditësit kërkuan nga Gjykata Kushtetuese që ta refuzojë në tërësi kërkesën për masë të përkohshme, duke argumentuar se operimi i Hidrocentralit “Lepenci 3” sjellë dëm dhe cenon interesin publik.

Gjykata Kushtetuese më datë 23 janar 2023, nxjerr Aktgjykim për vlerësimin e kushtetutshmërisë së Aktgjykimit të Gjykatës Supreme në rastin e Hidrocentralit “Lepenci 3” në Kaçanik. Gjykata Kushtetuese përmes këtij Aktgjykimi ka vlerësuar pretendimet e parashtruesit të kërkesës duke konstatuar se Gjykata Supreme, përtej përshkrimit të dispozitave ligjore, nuk kishte dhënë arsyetim të mjaftueshëm për kriteret që duhet të plotësohen për të vendosur për pezullimin e vendimeve. Mbi këtë bazë Gjykata e ka kthyer çështjen për rivendosje në Gjykatën Themelore.

Edhe në vendimin e datës 6 prill 2023, Gjykata Themelore aprovoi propozimin e Qendrës dhe OJQ Gjethi për shtyrjen e ekzekutimit të vendimeve të MMPHI-së për lejen mjedisore dhe lejen ujore për ndërtimin e Hidrocentralit “Lepenci 3”, deri në vendosjen meritore të çështjes. Gjykata ka vlerësuar se ekzekutimi i këtyre vendimeve do t’i sillte dëm natyrës, i cili vështirë do të riparohej dhe se shtyrja e tillë nuk është në kundërshtim me interesin publik e as nuk do t‘i sillte dëm të madh palës kundërshtare.

Më pas, MMPHI-ja dhe pala me interes juridik “Hidroenergji Sh.P.K Lepenci 3” përmes ankesave të dorëzuara në Gjykatën e Apelit më 13 prill 2023 dhe 24 prill 2022, kërkuan që të anulohet aktvendimi i Gjykatës Themelore me të cilin u vendos shtyrja e ekzekutimit të vendimeve të MMPHI-së për lejen mjedisore dhe lejen ujore për ndërtimin e Hidrocentralit “Lepenci 3”.

Pas shqyrtimit të ankesave, Gjykata e Apelit më 12 maj 2023, mori aktvendim me të cilin vendosi që ta anulojë vendimin e Gjykatës Themelore dhe të refuzohet propozimi i Qendrës dhe OJQ Gjethi që të shtyhet ekzekutimi i vendimeve për leje mjedisore dhe leje ujore për Hidrocentralin “Lepenci 3”, derisa gjykata të vendosë me vendim përfundimtar gjyqësor për padinë.

Kundër këtij vendimi më 23 qershor 2023, Paditësit kanë dorëzuar kërkesën për rishqyrtim të jashtëzakonshëm të vendimit gjyqësor.

Pavarësisht që kanë kaluar më shumë se 7 muaj, deri më tani paditësit nuk kanë pranuar asnjë vendim nga Gjykata Supreme lidhur me këtë kërkesë. (Nëse kemi dokumente shtesë, kjo pjesë përditësohet)